e-dokumen.id

OBJEKTIF MODULDi akhir pembelajaran modul ini, pelajar seharusnya dapat:1.2.3.4.5.6.7.8.9.10.Mendefinisikan konsep dan fungsi bidang keusahawanan.Mengenal pasti kepentingan keusahawanan kepada individu,masyarakat dan negara.Menerangkan aspek-aspek penting dalam pembangunankeusahawanan.Membincangkan aspek keusahawanan dari perspektif Islam.Mengenal pasti ciri-ciri dan profil usahawan yang berjaya.Menghuraikan konsep kreativiti dan inovasi dalam bidangkeusahawanan.Membincangkan pengaruh komponen persekitaran yangmempengaruhi aktiviti keusahawanan.Menyediakan Rancangan Perniagaan untuk tujuan memulakanusaha teroka.Menjelaskan proses pembentukan usaha teroka daripada ideayang anperniagaan ke peringkat global.xvii

xviii

PENDAHULUANBidang keusahawanan telah memainkan peranan penting dalampembangunan ekonomi sesebuah negara. Dalam hal ini, kerajaan melaluiagensinya telah melancarkan banyak program pembangunankeusahawanan dalam usaha melahirkan lebih ramai usahawan yangberketerampilan dan berwawasan. Selain sebagai pemangkinpembangunan ekonomi negara, bidang keusahawanan juga dilihat sebagaijalan penyelesaian kepada masalah pengangguran di negara kita.Bidang keusahawanan telah diperkenalkan dalam pendidikan seawalperingkat menengah persekolah dan seterusnya di peringkat InstitusiPengajian Tinggi (IPT). Ini kerana IPT merupakan sumber bekalanusahawan dan kerajaan telah mengambil beberapa langkah proaktif bagimencapai tujuan tersebut. Antaranya adalah seperti memperkenalkankursus keusahawanan dengan harapan dapat memupuk budayakeusahawanan di kalangan pelajar. Oleh itu, modul Asas Keusahawananini telah ditulis dan direka bentuk demi mencapai hasrat murni kerajaan.Modul ini dihasilkan dengan menstruktur dan memberi gambaran secaraasas agar pelajar dapat menyelami bidang keusahawanan sebagai langkahpengenalan kepada disiplin ini, khasnya kepada pelajar bukan jurusanpengurusan perniagaan.xix

BAB 1PENGENALAN KEPADAKEUSAHAWANANOBJEKTIF BABSelepas mengikuti bab ini, anda seharusnya boleh:1. Menerangkan perkembangan pendidikan keusahawanan.2. Meneliti manfaat keusahawanan.3. Mengkaji konsep keusahawanan dan hubungannya denganperniagaan kecil.4. Mengenal pasti mitos-mitos keusahawanan.5. Mendedahkan trend terkini dalam keusahawanan.1.1PENDAHULUANKeusahawanan ialah ciri-ciri yang dimiliki oleh seseorang yangmembolehkan individu tersebut menghadapi cabaran dan mengenal pastisesuatu peluang dan seterusnya merebut peluang tersebut. Ciri-ciri positifkeusahawanan juga dipunyai oleh individu yang berjaya dalam hidup.Individu ini terlibat dalam perniagaan usahawan dan berjayamenyemarakkan ekonomi dan pembangunan. Justeru itu, tidak hairanlahperkembangan pendidikan keusahawanan amat pesat sekali di peringkatsekolah dan institusi pendidikan tinggi.1.2PERKEMBANGAN PENDIDIKAN KEUSAHAWANANDI INSTITUSI PENDIDIKAN TINGGIKeusahawanan adalah bidang baru tetapi telah berkembang dengan pesatsemenjak akhir 1970-an. Pada tahun-tahun 1970-an, hanya beberapabuah universiti sahaja yang mengendalikan kursus keusahawanan. Kini,kursus keusahawanan ditawarkan oleh lebih kurang 1000 buah universitidi Amerika Syarikat. Universiti-universiti terkemuka di dunia juga turutmenawarkan kursus keusahawanan. Universiti-universiti tersebuttermasuklah Harvard University, Stanford University, NorthwesternUniversity, The Wharton School (University of Pennsylvania), ColumbiaUniversity, Massachusetts Institute of Technology, Cambridge Universitydan Babson College. Kursus keusahawanan ini bukan sahaja ditawarkankepada pelajar bidang perniagaan tetapi juga kepada pelajar bukanperniagaan.1

Perkembangan bidang keusahawananan dapat dilihat denganpeningkatan jumlah institusi pendidikan tinggi menawarkan ijazah khususdalam bidang keusahawanan di peringkat sarjana muda dan juga sarjana.Di peringkat kedoktoran, bidang keusahawanan telah mendapat tempatdi banyak universiti. Penglibatan pendidikan tinggi dalam pembangunankeusahawanan dapat dicerminkan dengan penambahan pensyarah baru,kursus baru, program baru, jabatan baru, institut baru, pusat baru, kursiprofesor, dan endowment dalam bidang keusahawanan.1.3MANFAAT PEMBANGUNAN KEUSAHAWANANPembangunan keusahawanan mempunyai manfaat yang banyak kepadaindividu, masyarakat dan negara.1.3.1Manfaat Keusahawanan kepada IndividuIndividu yang mempunyai ciri-ciri keusahawanan dapat membantumelahirkan individu yang berjaya kerana ciri-ciri keusahawanan jugamerupakan antara ciri positif yang dimiliki oleh individu yang berjaya.Individu yang mempunyai ciri-ciri keusahawanan mempunyai dayasurvival, daya tahan dan daya saing yang tinggi.1.3.2Manfaat Keusahawanan kepada MasyarakatMasyarakat yang berbudaya keusahawanan yang tinggi berjayamelahirkan anggota masyarakat yang berdikari dan berjaya. Masyarakatyang berbudaya keusahawanan dapat melahirkan ramai usahawan.1.3.3Manfaat Keusahawanan kepada NegaraUsahawan menggalakkan pertumbuhan ekonomi dan meningkatkan dayasaing negara di peringkat global. Mereka menghasilkan produk baru danmemasarkannya ke seluruh dunia. Keusahawanan juga memberi peluangpekerjaan kepada kumpulan yang terpinggir, sekali gus dapatmengurangkan kadar pengangguran dan kemiskinan di kalangankumpulan tersebut.1.4KONSEP KEUSAHAWANANKeusahawanan adalah bidang ilmu yang baru. Penyelidik dan ahliakademik masih tidak dapat menerima pakai satu konsep yang dapatditerima oleh semua. Dengan itu, tidak hairanlah keusahawanan seringdisamakan dengan peniaga. Istilah usahawan dan keusahawanandigunakan oleh berbagai lapisan masyarakat dengan membawa erti yang2

berbeza. Seorang pekedai runcit yang berniaga secara kecil-kecilan jugadisebut sebagai usahawan. Dengan itu istilah keusahawanan, usahawan,peniaga kecil harus diperjelaskan.1.5ISTILAH USAHAWANIstilah usahawan dipetik daripada perkataan “entrepreneur” dalam bahasaInggeris. Istilah dalam bahasa Inggeris ini berasal daripada istilah bahasaPerancis, iaitu “entreprendre” yang bermaksud memikul (tugas) ataumencuba. Pada tahun 1725, perkataan “entrepreneur” yang digunakan olehRichard Cantillon, seorang ahli ekonomi, jelas mengaitkan istilah inidengan kegiatan perniagaan.Dalam bahasa Melayu, istilah usahawan adalah daripada perkataan asal“usaha”. Perkataan “usaha” adalah berkaitan dengan ciri-ciri “daya upaya(ikhtiar, kegiatan, perbuatan, dan lain-lain) untuk mencapai(melaksanakan, menyempurnakan) sesuatu” (Kamus Dewan, 2000).Ciri-ciri yang dimiliki oleh individu ini dikaitkan dengan ciri-cirikeusahawanan termasuk daya usaha, motivasi, kreativiti, kepercayaanpada diri sendiri yang tinggi serta keupayaan mengambil risiko. Dikalangan usahawan, ciri-ciri ini amat terserlah sekali. Ciri-ciri ini jugadimiliki oleh individu yang berjaya, walaupun mereka tidak menceburkandiri dalam bidang perniagaan.1.6USAHAWAN, PENIAGA KECIL DAN KEUSAHAWANANIstilah usahawan sering disalahertikan atau disamakan dengan peniagakecil.1.6.1Apakah Perbezaan Usahawan dengan Peniaga Kecil?Seorang peniaga kecil tidak semestinya seorang usahawan kerana seorangpeniaga kecil lazimnya tidak mempunyai ciri-ciri keusahawanan di tahapyang tinggi. Seorang usahawan mempunyai ciri-ciri keusahawanan ditahap yang tinggi dan menceburkan diri dalam perniagaan. Walaupunpeniaga kecil memerlukan sebahagian daripada ciri-ciri ini untukmenjalankan perniagaan kecil mereka, kebanyakan peniaga kecil tidakmenunjukkan ciri keusahawanan di tahap yang tinggi (Gibb, 1987;Bridge, O’Neill dan Cromie, 1998). Dengan itu, usahawan bolehdibezakan dengan peniaga kecil dari sudut tahap ciri peribadi yang adapada individu.3

Seorang usahawan ialah individu yang mempunyai ciri peribadikeusahawanan yang ketara. Seorang peniaga kecil mungkin mempunyaisemua atau sebahagian daripada ciri-ciri tersebut tetapi pada tahap yangtidak begitu ketara seperti yang dimiliki oleh usahawan.Rajah 1.1 menunjukkan dengan lebih jelas hubungan peniaga kecil,usahawan, dan individu yang mempunyai ciri-ciri keusahawanan yangtinggi.Rajah 1.1Hubungan Usahawan, Peniaga Kecil dan Individuyang Mempunyai Ciri-Ciri Keusahawanan yang TinggiIndividu yang Mempunyai CiriKeusahawanan yang TinggiUsahawanPeniaga Kecil1.6.2Hubungan Keusahawanan dengan UsahawanKeusahawanan membawa maksud lebih daripada sekadar menubuh danmenjalankan perniagaan. Keusahawanan ialah ciri-ciri yang bolehdibentuk dan diasah dalam diri individu dan ianya boleh dipaparkan didalam dan luar organisasi perniagaan, bukan perniagaan, termasukorganisasi yang bukan bertujuan untuk mendapat keuntungan. Oleh itutidak hairanlah, ciri-ciri keusahawanan ini dipunyai oleh “socialentrepreneurs” atau “public sector entrepreneurs”. Mereka yang berjaya initidak menceburkan diri dalam perniagaan sebaliknya menceburkan diridalam aktiviti kemasyarakatan.1.7TEORI DAN PENDEKATAN KEUSAHAWANANAhli-ahli sains sosial telah mempelopori kajian secara mendalammengenai usahawan. Di antara ahli-ahli sains sosial, ahli-ahli ekonomilah4

yang pertama sekali membincangkan tentang ilmu keusahawanan. Duaorang ahli ekonomi yang menonjol ialah Richard Cantillon dan J.B. Say.Mereka telah mempelopori kajian mengenai usahawan pada awal kurunke-18.Kebanyakan kajian dalam bidang keusahawanan hanya membuat kajiandari satu sudut bidang ilmu seperti ekonomi, sosiologi atau psikologi.Kajian dari beberapa sudut ilmu ini jelas menunjukkan bahawa kajiandalam bidang keusahawanan memerlukan pendekatan antara disiplin.Ahli-ahli sains sosial telah berjaya mengemukakan beberapa teori danmodel keusahawanan. Ahli ekonomi, sosiologi dan psikologi merupakantiga golongan utama dalam sains sosial yang menjadikan keusahawanandan usahawan sebagai bidang kajian.Pendekatan kepada keusahawanan boleh dilihat dari dua sudut, iaitusudut makro dan sudut mikro.1.8SUDUT MAKRODari sudut makro, pemikiran keusahawanan boleh dipecahkan kepadatiga, iaitu: pemikiran aspek persekitaran; pemikiran aspek kewangan danmodal; dan pemikiran aspek “displacement” atau anjakan.1.8.1Aspek PersekitaranPandangan dari sudut ini menekankan pentingnya faktor persekitaran keatas keusahawanan (Van de Ven, 1993). Faktor ini boleh membantu ataumembantut pembangunan keusahawanan. Faktor persekitaran initermasuk pengaruh institusi sokongan, budaya dan individu tertentu sertalain-lain faktor persekitaran yang boleh mempengaruhi kejayaanseseorang usahawan.1.8.2Aspek Kewangan/ModalPandangan ini menekankan pentingnya sokongan kewangan atau modaluntuk menjamin kejayaan keusahawanan. Sokongan kewangan ataumodal dipandang amat penting dalam pembangunan keusahawanan.Sokongan ini boleh berbentuk pinjaman untuk pembelian aset atausumber, modal kerja atau modal teroka.1.8.3Aspek Anjakan (Displacement)Sudut ini mengambil pendekatan bahawa seseorang individu akanmenceburkan diri dalam keusahawanan apabila beliau diketepikandaripada memilih atau mengikuti sesuatu kerjaya selain dari5

keusahawanan. Anjakan ini boleh berbentuk anjakan politik, anjakanbudaya dan anjakan ekonomi.1.9SUDUT MIKROSudut ini melihat pentingnya ciri-ciri keusahawanan yang dimiliki olehseseorang. Ciri-ciri ini didapati mempengaruhi kejayaan seseorang dalamkeusahawanan. Di antara ciri-ciri tersebut ialah motivasi ke arah kejayaan,kreativiti, kesungguhan dan pengetahuan teknikal. Ciri-ciri ini dikatakanamat ketara di kalangan usahawan yang berjaya (Shaver dan Scott, 1991).Pendekatan tersebut secara berasingan telah didapati sukar untukmembangun keusahawanan khususnya di peringkat memulakanperniagaan. Justeru, Gartner (1985) mencadangkan empat aspek pentingdalam pembangunan keusahawanan, iaitu individu yang menceburkandiri dalam perniagaan, organisasi yang dipilih untuk memulakanperniagaan, persekitaran di sekeliling yang mempengaruhi perniagaan danproses serta tindakan yang diambil oleh individu tersebut semasamemulakan perniagaan, persekitaran, proses dan organisasi.1.10MITOS PEMBANGUNAN KEUSAHAWANANStereotaip mengenai usahawan adalah banyak. Begitu juga dengan mitospembangunan keusahawanan. Mitos ini timbul kerana mereka kurangmendalami penemuan atau hasil penyelidikan dalam pembangunankeusahawanan. Berikut ialah beberapa mitos umum dan mitos spesifikyang utama serta realitinya yang berasaskan penyelidikan.1.10.1 Mitos Umum(a)Mitos 1: Usahawan ialah pelaksana bukan pemikirRealiti: Walaupun usahawan lebih cenderung kepada perlaksanaan,mereka juga sering berfikir. Sebenarnya usahawan memikir secaramendalam mengenai rancangan tindakan yang akan diambil. Mereka jugasudah merangka beberapa alternatif lain sekiranya rancangan merekatidak berjaya. Ini jelas menunjukkan bahawa usahawan adalah pemikirdan juga pelaksana.(b)Mitos 2: Usahawan dilahirkan bukan dibentukRealiti: Ada usahawan dan juga bukan usahawan yang menyatakanbahawa usahawan itu dilahirkan dengan ciri-ciri semula jadi sebagaiusahawan. Walau bagaimanapun, penyelidikan telah membuktikanbahawa keusahawanan boleh dibentuk. Keusahawanan tidak hanya6

khusus kepada sesuatu ras atau golongan sahaja. Keusahawananmempunyai model dan proses pembangunan keusahawanan.(c)Mitos 3: Usahawan seringnya seorang penciptaRealiti: Walaupun ramai pencipta adalah juga usahawan, ramai usahawanyang berjaya bukan terdiri daripada kalangan pencipta. Ramai usahawanyang berjaya mempunyai dan menggunakan daya kreatif untuk mencapaisesuatu kejayaan dalam bidang keusahawanan. Daya kreatif inisebenarnya boleh diasah dan dibentuk. Mereka tidak perlu menjadipencipta seperti Edison untuk menjadi seorang usahawan.(d)Mitos 4: Usahawan ialah “academic and social misfits”Realiti: Pandangan ini timbul keranan ramai daripada usahawan ialahmereka yang tercicir dari sekolah atau gagal dalam peperiksaan. Ada yangterpaksa memilih kerjaya sebagai usahawan kerana dibuang kerja dantidak sesuai bekerja di bawah orang lain. Pada masa ini, keadaannyaberbeza di mana usahawan yang berjaya mempunyai pendidikan yangtinggi. Mereka juga ahli profesional yang sama-sama membangunkanmasyarakat dan negara.(e)Mitos 5: Usahawan mesti mempunyai semua ciri atau profiltertentuRealiti: Banyak buku dan majalah telah menyediakan senarai semak untukmengenal pasti sama ada seseorang itu mempunyai semua ciri yangdinyatakan sebelum menjadi usahawan. Senarai semak ini tidak diujitentang validiti dan realibilitinya. Ramai usahawan yang berjaya tidakmenepati semua senarai semak yang dikemukakan. Walaupun demikianada instrumen yang boleh mengenal pasti ciri-ciri tertentu yang bolehdipupuk dan dilatih untuk membantu seseorang menghadapi cabarankeusahawanan. Tidak semestinya seseorang itu perlu mempunyai semuaciri tertentu sebelum menceburkan diri sebagai usahawan.(f)Mitos 6: Apa yang usahawan inginkan ialah wangRealiti: Wang diperlukan oleh semua orang. Adalah benar bahawaperniagaan memerlukan wang dalam bentuk modal atau modal kerja.Memang benar banyak perniagaan yang gagal disebabkan kekurangansumber kewangan. Usahawan menganggapkan wang sebagai sumber danbukan semata-mata satu matlamat.7

(g)Mitos 7: Apa yang diperlukan oleh usahawan hanyalah nasibRealiti: Memang benar berada di tempat yang sesuai pada waktu yangsesuai adalah satu kelebihan. Walau bagaimanapun, apa yang lebihdiperlukan ialah perancangan, persediaan, pengetahuan dan kesungguhanbagi menjamin sesuatu kejayaan.(h)Mitos 8: Usahawan mencari kejayaan tetapi mengalamikadar kegagalan yang tinggiRealiti: Memang benar ramai usahawan pernah menempuh kegagalansebelum mencapai kejayaan. Sebenarnya kegagalan boleh mengajar danmembentuk usahawan ke arah kejayaan. Usahawan sering belajardaripada kegagalan orang lain dan kegagalan diri sendiri merupakan asamgaram hidup usahawan sebagai pedoman di hari muka.(i)Mitos 9: Usahawan adalah ibarat ahli judi yang mengambilrisiko tinggiRealiti: Dalam hidup memang ada risiko. Dalam proses keusahawanan,memang usahawan terpaksa menempuh risiko. Walau bagaimanapun,usahawan yang berjaya didapati amat berhati-hati dalam mengambilrisiko dan risiko yang diambil oleh beliau sudah dikiranya. Dalam usahauntuk mengurangkan risiko yang akan beliau hadapi, usahawan tersebutakan mencari maklumat dan membuat perancangan sebelum mengambilsesuatu tindakan. Ini bermakna usahawan mengambil risiko tetapi yangsudah dihitungnya masak-masak terlebih dahulu. “Bumi mana yang tidakditimpa hujan!”. Oleh itu, usahawan sering mengamalkan peribahasa“Sediakan payung sebelum hujan”.(j)Mitos 10: Memulakan sesebuah perniagaan mempunyairisiko dan sering berakhir dengan kegagalanRealiti: Usahawan yang dapat mengenal pasti dan menilai peluangperniagaan yang baik dengan dibantu oleh pengalaman dan pendidikandapat menarik sumber manusia dan sumber kewangan yang sesuai.Usahawan ini sering mencapai kejayaan dalam perniagaan denganberkongsi risiko bersama pemberi modal teroka. Dalam keusahawanan,perniagaan mungkin gagal tetapi usahawan tidak. Kegagalan akanmenyemarakkan semangat untuk berjaya. Pengalaman dalam kegagalanini akan membuatkan usahawan lebih kental dan masak untukmenempuh liku-liku keusahawanan.8

Sesungguhnya penjelasan kepada mitos-mitos tersebut dapat memberiasas dan panduan kepada penyelidik untuk terus membuat penyelidikanbagi menangkis sebarang mitos yang telah ada dan mungkin timbul.1.10.2 Mitos Spesifik Mengenai Perniagaan Pertumbuhan TinggiDalam aspek perniagaan yang mempunyai pertumbuhan tinggi, beberapamitos sering diketengahkan. Antara mitos spesifik mengenai perniagaanpertumbuhan tinggi (high growth) ialah(a)Mitos 1: Mengambil risiko yang tinggiRealiti: Risiko ialah sebahagian daripada perniagaan. Memulakansebarang jenis perniagaan akan mendatangkan risiko, sama ada kecil ataubesar kepada kehidupan seorang usahawan. Risiko yang dihadapi olehusahawan teroka baru akan memberi tekanan ke atas famili, imej diri danjuga kedudukan kewangan usahawan tersebut. Namun demikian, kajianmenunjukkan tahap risiko tertinggi (yang boleh diukur) yang dihadapioleh pengasas perniagaan, iaitu dalam aspek kewangan dankeprofesionalan bukan di tahap memulakan perniagaan kerana merekasering mendapatkan orang lain atau organisasi lain menanggungsebahagian besar daripada beberapa risiko pada awal perniagaan.(b)Mitos 2: Mencipta teknologi tinggiRealiti: Inovasi penting kepada perniagaan. Namun demikian, kajianmendapati ciptaan baru, keluaran produk yang unik atau prosespengeluaran yang luar biasa bukanlah satu kemestian kepada kebanyakanperniagaan yang berjaya. Dalam banyak keadaan perniagaan yang berjayatelah menghasilkan kelainan dan mengekalkannya dengan kerapmembuat peningkatan satu tapak di hadapan saingannya. Pemasaranyang kuat sering menjadi kunci utama. Kualiti, fleksibiliti, kemampuanmemenuhi kehendak pelanggan lebih penting daripada sama adaperniagaan tersebut telah mengeluarkan produk atau perkhidmatan yangunik.(c)Mitos 3: Mempunyai rekod pengalaman yang lama dalamindustri yang diceburiRealiti: Hasil kajian mendapati bahawa kebanyakan pengasas mungkinmenimba pengalaman melalui proses penero

Modul ini ditulis dan direka bentuk khas untuk kegunaan pelajar program pendidikan jarak jauh. Justeru itu, terdapat Soalan Dalam Teks (SDT) di setiap bab bertujuan untuk menguji pemahaman pelajar terhadap sesuatu pelajaran. Jawapan juga disediakan di akhir bab atau modul khusus. Memandangkan modul ini adalah edisi pertama, para penulis mengalu-